دیابت یک بیماری مهم است که در آن بدن به دلیل نبود میزان کافی از هورمون انسولین، قادر به کنترل قند خون نیست. دیابت در زمان بارداری به عنوان رایج‌ترین مشکل پزشکی شناخته شده است و ۳.۳% از زنان باردار را شامل می‌شود. فرقی نمی‌کند که دیابت از کدام نوع باشد، می‌توان با اطلاع از برخی نکات سلامت بیشتر شما در دوران بارداری را تضمین کرد.

دیابت بارداری چیست

دلیل اصلی ابتلا به دیابت بارداری مشخص نیست، بلکه تأثیرات بارداری است که میزان قند خون را از حالت تعادل خارج می‌کند. زمانی که مواد خوراکی مصرف می‌شوند، بدن به هضم آنها می‌پردازد تا قند یا همان گلوکز را تولید کند و به جریان خون بفرستد. پانکراس یا همان لوزالمعده نیز در جواب انسولین ترشح می‌کند. انسولین هورمونی است که به حرکت قند در جریان خون کمک می‌کند تا به سلول‌های بدن برسند و انرژی کافی را به دست بیاورند.

در حین بارداری که جفت اتصال و ارتباط بین جنین و مادر را برقرار می‌کند تا از ذخایر خونی تغذیه کند، هورمون‌های دیگری نیز ترشح می‌کند. تقریباً همه هورمون‌های تولید شده باعث ایجاد اختلال در انسولین می‌شوند و قند خون را افزایش می‌دهند. کاهش قند خون بعد از مصرف غذا در دوران بارداری طبیعی است.

با رشد جنین، جفت روز به روز هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که روی انسولین اثرگذار هستند. در دیابت بارداری هورمون جفت باعث افزایش قند خون می‌شود و می‌تواند بر رشد و سلامتی جنین تأثیرگذار باشد. در جواب این سؤال که دیابت بارداری از کی شروع می‌شود باید گفت معمولاً دیابت بارداری در اواخر نیمه دوم بارداری به وجود می‌آید و گاهی هم حتی از هفته بیستم ظاهر می‌شود ولی به طور کلی زودتر از آن پیش نمی‌آید.

دلایل و علائم دیابت چیست؟

دو نوع دیابت وجود دارد. دیابت نوع یک که نوعی بیماری خود ایمنی محسوب می‌شود و به تزریق روزانه انسولین نیاز دارد. از علائم دیابت نوع یک می‌توان به افزایش تشنگی و تکرر ادرار، گرسنگی مداوم، کاهش وزن، تاری دید و خستگی بیش از حد اشاره کرد. دیابت نوع یک اغلب در کودکان و افراد جوان دیده می‌شود.

دیابت نوع دو رایج‌ترین نوع دیابت است و حدود ۹۰% افراد مبتلا به دیابت را شامل می‌شود. علائم این نوع از دیابت عبارت است از عفونت مثانه یا کلیه که به آهستگی درمان می‌شود، افزایش تشنگی و تکرر ادرار، گرسنگی و خستگی مداوم. این نوع دیابت اغلب به دلیل سن بالا، چاقی، ژنتیک و وراثت، سابقه ابتلا در بارداری‌های قبلی و نبود فعالیت‌های فیزیکی به وجود می‌آید.

• زنان بالای ۲۰ سال در خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند.
• اگر مادر و پدر یا خواهر و برادر شما مبتلا به دیابت نوع دو هستند، در ریسک بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری هستید.
• اگر دچار اضافه وزن هستید و شاخص توده بدنی یا BMI عدد ۳۰ یا بالاتر است، ممکن است به دیابت بارداری مبتلا شوید.
• به دلایل نامعلومی زنان سیاه‌پوست و هندی‌ها ریسک بیشتری برای دیابت بارداری دارند.

چگونه از دیابت بارداری جلوگیری کنیم؟

درمان دیابت بارداری" width="822" height="522" data-lazy-loaded="true" />

چه قصد بچه‌دار شدن دارید و چه در حال حاضر  باردار هستید، بهتر است روش‌های درمان دیابت در بارداری را بشناسید تا سلامت خودتان و فرزند کوچکتان تضمین شود. تضمین صددرصدی وجود ندارد که دیابت بارداری اتفاق نیفتد ولی با در نظر گرفتن برخی نکات می‌توانید خطر دیابت و بارداری را کاهش دهید.

مواد غذایی را انتخاب کنید که دارای فیبر زیاد و کالری و چربی کم باشد. روی میوه‌ها، سبزیجات و غلات متمرکز شوید. سعی کنید تنوع غذایی را حفظ کنید تا مواد لازم به بدنتان برسد. حجم مواد مصرفی را فراموش نکنید.

ورزش قبل و در دوران بارداری از دیابت بارداری پیشگیری می‌کند. سعی کنید روزی ۳۰ دقیقه ورزش کنید. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا برای شما مفید هستند. اگر این زمان برایتان سخت است، می‌توانید زمان را کم کنید و تعداد دفعات را در روز افزایش دهید. پیاده‌روی برای رسیدن به مقصدهای نزدیک روش خوبی است که خودتان را مجبور می‌کنید تا به هدف برسید. هر قدم سلامتی را بیشتر می‌کند.

قبل از اقدام برای بارداری وزن خود را کم کنید. پزشکان توصیه کاهش وزن در دوران بارداری ندارند ولی اگر قصد بچه‌دار شدن دارید، قبل از آن وزنتان را کم کنید. برخی از عادات غذایی خود را تغییر دهید. برای کاهش وزن به خود این انگیزه را بدهید که برای بلندمدت سلامت بیشتر از جمله سلامت قلب، انرژی بیشتر و اعتماد به نفس بالاتر به دست می‌آورید.

حتماً با پزشک و مشاور صحبت کنید و توصیه‌های مراقبتی آنها برای سلامت بیشتر و کنترل سطح گلوکز خون را جدی بگیرید. زمانی که با پزشک متخصص خود مدام در ارتباط باشید می‌توانید سطح گلوکز خونتان را مرتب اندازه بگیرید و نگران مشکل سلامت خود و جنینتان نباشید.

برای اینکه بتوانید از سلامت بیشتر خود مطمئن شوید از پزشک یا متخصص تغذیه بخواهید که برای ديابت بارداري رژيم غذايي تعریف کند. اگر قبل و در حین بارداری اولویت رژیم خود را مواد مغذی و مقوی در نظر بگیرید، به کنترل قند خون خود کمک بزرگی کرده‌اید. درمان دیابت بارداری با تغذیه روش سالم‌تری است. پزشکان متخصص غدد می‌توانند در صورت ریسک بالای ابتلا به دیابت بارداری کمکتان کنند. البته بهتر است با پزشک زنان هم مشورت کنید. با وجود شرایط جدید و موقتی خود فعالیت‌های بدنی‌تان را تا حد ممکن ادامه دهید.

علائم دیابت بارداری و درمان دیابت بارداری

زنانی که در بارداری‌های قبلی خود به دیابت مبتلا شده‌اند، ریسک ابتلا به هیپوگلیسمی و هایپرگلیسمی در آنها شایع‌تر است. دیابت بارداری عوارض خود را دارد که بسته به نوع آن متفاوت است.

هیپوگلیسمی: هیپوگلیسمی زمانی که میزان گلوکز خون کم باشد، اتفاق می‌افتد. زمانی که این ماده در خون پایین بیاید، بدن انرژی لازم را نخواهد داشت. همچنین در این شرایط تاری دید و خستگی غیرعادی هم ممکن است دیده شود. گاهی هم شرایط جسمانی و روحی به طور ناگهانی تغییر پیدا می‌کند. برای اینکه این شرایط در فرد ایجاد نشود باید نکاتی را مد نظر قرار داد:

• وعده‌های غذایی را در موعد مشخص مصرف کنید.
• به هیچ وجه به فکر نخوردن غذا نباشید.
• از پرس‌های کوچک غذا و با مواد مغذی کم دوری کنید و به اندازه بخورید.
• فعالیت‌های فیزیکی را بیش از حد نیاز انجام ندهید.
• به طور کلی هیپوگلیسمی با خوردن یا نوشیدن هر ماده غذایی که قند داشته باشد، مثل آب پرتقال درمان می‌شود.

هایپرگلیسمی : زمانی که در بدن، هورمون انسولین به میزان کافی وجود نداشته باشد یا نتواند از این هورمون به درستی استفاده کند، هایپرگلیسمی اتفاق میفتد. اگر همیشه تشنه هستید، به طور ناگهانی دچار کاهش وزن می‌شوید و زیاد از حمام استفاده می‌کنید به دنبال درمان هایپرگلیسمی باشید.

• تعادل را به مصرف مواد بازگردانید.
• مشکل دریافت انسولین را برطرف کنید.
• استرس را کنار بگذارید.
• برای سلامت بیشتر، مراقب بیماری باشید.
• حرکات فیزیکی خود را بیشتر کنید. پ
• به طور کلی هایپرگلیسمی با اضافه کردن دز انسولین به خون درمان می‌شود.
• درمان دیابت بارداری و تزریق انسولین باید تحت نظر پزشک انجام شود.

عوارض دیابت بارداری روی جنین

اگر مادر به دیابت بارداری مبتلا شود، برخی از خطرات ممکن است جنین را نیز تهدید کند.

ماکروزومی حالتی است که جنین به دلیل انسولین بیش از حدی که به جفت منتقل می‌شود، رشد زیادی دارد و بسیار بزرگ می‌شود. زمانی که جنین بزرگ باشد زایمان طبیعی را دشوار می‌کند و احتمال عمل جراحی روی جنین در زمان زایمان و تولد را افزایش می‌دهد.

در مادری که قند خون بالایی دارد، ریسک زایمان زودرس افزایش پیدا می‌کند. گاهی هم به دلیل رشد زیاد جنین به تشخیص پزشک زایمان زودتر انجام می‌شود. به همین دلیل ممکن است نوزاد به دلیل کامل نشدن ریه‌، دچار مشکل تنفسی شود.

هیپوگلیسمی یا قند پایین خون ممکن است کمی بعد از تولد به دلیل میزان بالای انسولین خون اتفاق بیفتد. اگر در زمان بارداری قند خون خود را کنترل کنید، احتمال ابتلا به هیپوگلیسمی در نوزاد نیز کاهش می‌یابد.

زردی نوزادان ایجاد تغییر رنگ در پوست و چشم است و گاهی به دلیل دیابت دوران بارداری در نوزاد به وجود می‌آید. برای اینکه این عارضه در نوزاد تازه متولد شده درمان شود، پزشک متخصص اطفال راهکارهایی را به شما ارائه می‌دهد.

نکات مهم مراقبتی بعد از زایمان

در نزدیکی زایمان، گلوکز خون برای داشتن زایمانی مطمئن مدیریت می‌شود. برای اینکه نگران زایمان خود نباشید، از راهنمایی‌های پزشک کمک بگیرید.

بعد از تولد نوزاد، مراقبت‌های پس از زایمان را جدی بگیرید تا به وزن متناسب و سالم خود برگردید، هر روز ورزش کنید و رژیم غذایی مغذی را پیش بگیرید. توجه به وضعیت بدن بعد از زایمان به کنترل گلوکز خون و بازگشت کامل سلامتی کمک می‌کند.

در دوران بارداری که زمان بیشتری برای خودتان دارید، در مورد تغذیه فرزندتان تحقیق کنید و اطلاعات بیشتری در مورد نکات کلیدی کودک بعد از تولد به دست آورید. به گفته برخی از مطالعات شیر مادر می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را در نوزاد تازه متولد شده کاهش دهد.

دیابت بارداری اغلب بعد از زایمان از بین می‌رود و به حالت قبل باز می‌گردد، ولی آنچه نگران‌کننده خواهد بود، سلامت نوزاد است. البته اگر مراقبت‌های لازم نیز صورت نگیرد، برای مادر هم می‌تواند تبدیل به دیابت نوع دو شود. پزشکان بعد از زایمان و شش هفته بعد از آن قند خون مادر را چک می‌کنند، تا از وضعیت او مطمئن شوند. برای اطمینان بیشتر می‌توانید هر پند وقت یک‌بار قند خون خود را اندازه‌گیری کنید.

منبع: دیجی مگ

زمانی که فردی به دیابت مبتلا می‌شود، چه بدنش قادر نباشد میزان کافی انسولین ترشح کند چه انسولین به درستی استفاده نشود، گلوکز در خون تجمع پیدا می‌کند. میزان بالای گلوکز خون علائم زیادی از جمله خستگی و مشکلات قلبی را به وجود می‌آورد. یکی از روش‌های کنترل و کاهش قند خون این است که به سراغ رژیم غذایی سالم بروید. به طور کلی غذا و نوشیدنی‌هایی که به کندی جذب بدن می‌شوند، بهترین انتخاب هستند چرا که دچار افزایش یا افت قند خون نمی‌شوند.

شاخص گلوکز یا GI تأثیرات مشخص غذا بر سطح قند خون را اندازه‌گیری می‌کند. افرادی که به دنبال کنترل قند خون خود هستند باید به سراغ مواد غذایی بروند که دارای میزان کم یا متوسطی از شاخص گلوکز باشد. یک فرد می‌تواند مواد غذایی دارای شاخص گلوکز پایین و بالا را با هم مصرف کند که مطمئن باشد ماده غذایی خود به تعادل رسیده است. ولی اگر دچار قند خون هستید و به دنبال مواد غذایی سالم و بی‌ضرر برای رژیم خود می‌گردید، می‌توانید این مواد غذایی را مصرف کنید:

۱. نان قهوه‌ای و سیاه یا نان جو سبوس‌دار

تعداد زیادی از نان‌ها حاوی کربوهیدرات بالایی هستند که قند خون را سریعاً افزایش می‌دهند. به همین دلیل برای افراد دارای قند خون بالا، باید تعداد زیادی از این نان‌ها پرهیز شود. نان سیاه یا نان جو سبوس‌دار دارای شاخص گلوکزی پایین و ۵۵ است. این میزان شاخص به دلیل مواد تشکیل‌دهنده آن است که فرآوری کمتری شده‌اند. در طی عمل فرآوری، پوسته بیرونی غلات و گندم و جو که حاوی فیبر است از بین می‌رود. فیبر سرعت هضم را کاهش می‌دهد و باعث ثابت شدن میزان قند خون می‌گردد. بر اساس مطالعات گندم اسپلت و چاودار هر دو باعث پاسخ گلوکز اولیه پایین در موش صحرایی می‌شوند. همچنین محققان دریافتند که این غلات قدیمی و باستانی، ژن‌هایی را که باعث افزایش متابولیسم گلوکز می‌شوند را سرکوب می‌کنند.

۲. اغلب میوه‌ها

به جز آناناس، خربزه، هندوانه و طالبی بیشتر میوه‌ها دارای شاخص گلوکز ۵۵ و پایین‌تر از آن هستند. این شاخص کم به این دلیل است که اغلب میوه‌ها دارای میزان زیادی آب و فیبر هستند که شکر موجود در آنها یعنی همان فروکتوز را به طور طبیعی متعادل می‌کند. زمانی که میوه می‌رسد، شاخص گلوکز آن افزایش می‌یابد. آب‌میوه هم دارای شاخص گلوکز بالا است چرا که عمل آبمیوه گیری فیبر موجود در پوسته و هسته میوه را از بین می‌برد. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، نشان می‌دهد افرادی که میوه‌هایی مانند بلوبری، انگور و سیب را به طور کامل مصرف می‌کنند، به طرز چشمگیری در ریسک کمتری برای ابتلا به دیابت نوع دوم قرار دارند. نوشیدن آبمیوه هم این خطر را افزایش می‌دهد.

۳. سیب زمینی شیرین و سیب زمینی هندی

سیب زمینی معمولی شاخص گلوکز بالایی دارد ولی سیب زمینی شیرین و سیب زمینی هندی بسیار مغذی هستند و شاخص آنها عدد کمتری را نشان می‌دهد. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که گوشته سیب زمینی شیرین فیبر بیشتری نسبت به پوست آن دارد. پس همه آن می‌تواند برای افراد دیابتی مفید باشد. مطالعاتی که روی حیوانات انجام شده نشان می‌دهد که مصرف سیب زمینی شیرین برخی از نشانگرهای دیابت را کاهش می‌دهد. باوجود اینکه هنوز هیچ شواهد قطعی وجود ندارد که نشان دهد چگونه سیب زمینی شیرین به تثبیت و کاهش قند خون در انسان‌ها کمک می‌کند، بدون شک یک ماده غذایی سالم، مغذی و دارای شاخص گلوکز کم محسوب می‌شود. می‌توانید این دو ماده غذایی را در انواع مختلف غذا از سرخ‌کرده تا بخارپز و آب پز مصرف کنید.

۴. سبوس جو دو سر و جوی پرک

جو دارای شاخص گلوکز ۵۵ یا پایین‌تر است و این باعث می‌شود کمتر دچار افزایش و افت سطح قند خون گردد. جو همچنین حاوی ب-گلوکان است که دارای فوایدی از این جمله است: کاهش گلوکز و پاسخ انسولین پس از غذا، بهبود حساسیت به انسولین، کمک به حفظ کنترل گلوکز و کاهش چربی خون (چربی). مطالعات نشان می‌دهد که مصرف جو در کنترل گلوکز و چربی در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم تأثیر مثبتی دارد. تعيين تأثير مصرف جو در ديابت نوع اول نيازمند تحقيقات بيشتر است. پزشکان همچنان توصیه می‌کنند که افراد مبتلا به دیابت مصرف سبوس جوی خود را محدود نگه دارند چرا که یک پیمانه از این ماده غذایی حاوی حدود ۲۸ گرم کربوهیدرات است.

۵. اغلب آجیل و مغز دانه‌ها

آجیل‌ها و مغز دانه‌ها در فیبر رژیمی بسیار غنی هستند و شاخص گلوکز آنها ۵۵ یا کمتر است. این مواد غذایی همچنین حاوی مقادیر بالای پروتئین‌های گیاهی، اسیدهای چرب اشباع نشده و سایر مواد مغذی هستند، از جمله: ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان، فیتوکمیکال مانند فلاونوئیدها، مواد معدنی از جمله منیزیم و پتاسیم. یک بررسی سیستماتیک در سال ۲۰۱۴ نشان داد که خوردن آجیل می‌تواند برای افراد مبتلا به دیابت مفید باشد. بهتر است تا حد ممکن مغز دانه‌ها را به صورت تمام و فرآوری نشده مصرف کنید. آجیل‌های پوشش دهی شده یا طعم دار دارای شاخص گلوکز بالاتری نسبت به آجیل خام هستند.

۶. حبوبات

حبوباتی مانند لوبیا، نخود فرنگی، نخود و عدس، شاخص گلوکز بسیار پایین دارند. آنها همچنین منبع خوب مواد مغذی هستند که می‌توانند سطح قند خون سالم را حفظ کنند. این مواد مغذی عبارت‌اند از فیبر، کربوهیدرات‌های پیچیده و پروتئین. مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۲ نشان داد که در نظر گرفتن حبوبات در رژیم غذایی کنترل گلوکز را بهبود می‌بخشد و خطر بیماری قلبی در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم را کاهش می‌دهد. از مصرف حبوبات حاوی قندهای افزایشی و نشاسته ساده مانند شربت و سس اجتناب کنید. این افزودنی‌ها می‌توانند به طور قابل توجهی شاخص گلوکز را افزایش دهند.

۷. سیر

سیر یکی از ترکیبات محبوب در داروهای سنتی دیابت و دیگر بیماری‌ها به شمار می‌رود. ترکیبات سیر می‌تواند از طریق بهبود حساسیت و ترشح انسولین، باعث کاهش قند خون شود. بر اساس مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۳، ۶۰ فرد مبتلا به دیابت نوع دوم و چاقی که متفورمین را به تنهایی یا همراه با سیر دو بار در روز و پس از غذا به مدت ۱۲ هفته مصرف کردند، مورد بررسی قرار گرفتند. افرادی که از متفورمین و سیر استفاده می‌کردند، کاهش قند خون بیشتری را در وضعیت ناشتا و بعد از غذا نشان دادند. شما می‌توانید سیر را به صورت خام بخورید، آن را به سالاد اضافه کنید یا از آن در غذاهای پخته شده مصرف کنید.

۸. ماهی‌های آب سرد

ماهی و دیگر گوشت دارای شاخص گلوکز نیستند چون کربوهیدرات ندارند. با این حال، ماهی‌های آب سرد می‌تواند به مدیریت بهتر یا جلوگیری بیشتری از دیابت نسبت به سایر انواع گوشت کمک کنند. در سال ۲۰۱۴ مطالعه‌ای روی  ۳۳۷۰۴ زن نروژی در طی یک دوره ۵ ساله انجام شد. محققان دریافتند که خوردن ۷۵-۱۰۰ گرم از ماهی کاد، ماهی زغالی، ماهی روغن کوچک و ماهی پالاک به صورت روزانه خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را کاهش می‌دهد. با این حال، محققان مطمئن نبودند که کاهش قند خون و خطر ابتلا به بیماری، در نتیجه مستقیم خوردن ماهی است یا اینکه عوامل دیگری از جمله سبک زندگی سالم مانند ورزش بر یافته‌ها تأثیر گذاشته است.

۹. ماست

خوردن ماست معمولی به صورت روزانه می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را کاهش دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که ماست می‌تواند تنها محصول لبنی باشد که باعث کاهش قند خون و خطر ابتلا به این بیماری می‌شود. همچنین به نظر نمی‌رسد که سایر محصولات لبنی خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهند. البته محققان هنوز مطمئن نیستند که چرا ماست خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را کم می‌کند. با این حال، ماست ساده به طور کلی دارای شاخص گلوکز کمی است. بسیاری از ماست‌های شیرین نشده عدد ۵۰ یا کمتر را نشان می‌دهند. بهتر است از ماست‌های شیرین شده یا طعم دار دوری کنید، چرا که اغلب آنها حاوی میزان زیادی قند برای افرادی است که به دنبال کاهش قند خون خود هستند. ماست یونانی می‌تواند یک جایگزین سالم باشد.

مصرف یک رژیم غذایی سالم و متعادل بسیار مهم است. ولی راهکارهای بیشتری هم برای کاهش یا کنترل سطح قند خون وجود دارند که عبارت‌اند از:

• تأمین آب مورد نیاز بدن با نوشیدن مقدار زیادی از مایعات شفاف
• ورزش منظم
• خوردن وعده‌های غذایی کوچک با تعداد
• صرف نظر نکردن از خوردن غذا
• مدیریت یا کاهش استرس
• حفظ وزن مناسب بدن و یا کاهش وزن در صورت لزوم

افراد مبتلا به دیابت نیز ممکن است نیاز به مصرف دارو داشته باشند و قند خون خود را به طور مرتب اندازه‌گیری کنند تا خطر علائم و عوارض خطرناک سلامتی خود را کاهش دهند. در مورد چگونگی ترکیب یک رژیم غذایی سالم با یک برنامه مراقبتی دیابت با پزشک صحبت کنید.

منبع : دیجی مگ